Een ketting moet je natuurlijk af en toe smeren. Hoe doe je dat als je motor geen middenbok heeft? En hoe moet je een ketting stellen, en hoe zie je eigenlijk dat het tijd is om je ketting te stellen? En hoe zit dat met visjes en nieuwe kettingen, en tandwielen?
Vragen en antwoorden, op deze pagina over sleutelen aan de ketting.
Ketting stellen
Stellen, niet Spannen
Spannen doe je met een gitaarsnaar, maar nooit met een ketting, dan knapt ie of trekt je versnellingsbaklager naar zijn grootje.
Zicht krijgen
Begin met het kapje over het voortandwiel eraf halen, zodat je de uitgaande as goed kunt zien (die met het voortandwiel erop dus).
Spanbandjes
Haal spanbandjes om iedere achtervorkpoot afzonderlijk, en sla die over het frame zodat je een soort hoefijzer ziet als je erachter staat (niet om de band leggen!).
Inzakken
Vraag nu iemand erop te gaan zitten, zodat de motor zover inzakt dat de drie assen netjes op lijn staan.
Dus de achteras, de achterbrugscharnieras, en de voortandwielas moeten precies op 1 lijn staan. Hou desnoods effe de bezemsteel erlangs als je het niet goed kunt zien...
Spanbandjes aantrekken
Trek nu de twee in elkaar gehaakte spanbandjes goed aan zodat de motor zo ingeveerd gefixeerd wordt, en je helper weer af kan stappen, en niet meer in de weg zit.
Nu staat de ketting op het punt waar ie de minste speling heeft, en kun je *veilig* stellen.
Achteras
Draai nu de achteras zover los dat er nog net een klein beetje "kleef"-spanning op staat, dus helemaal los en dan 1 a 2 slagen weer "vast", anders schiet het wiel steeds van zijn plaats bij het stellen.
Contramoertjes
Draai nu de contramoertjes op de kettingstellers een paar slagen los, waarbij je het boutje met een ander sleuteltje in de stand houdt waarin ze stonden dit is heel belangrijk! ( dat die niet verdraaien dus).
Stelboutjes
Draai nu de stelboutjes steeds een kwart slag aan iedere kant, en tel goed dat je dat gelijkmatig
aan iedere kant doet.
Dit is heel belangrijk, anders loop je de kans dat je je achterwiel scheef in je frame zet,
en dat stuurt voor geen meter !
Leg desnoods twee kartonnetjes neer waar je steeds een streepje opzet als je een kwartslag hebt gedraaid.
Stellen
Ga door tot je in het midden van de ketting (midden tussen voor en achtertandwiel dus, dat is meestal zo'n beetje achter het frame) die ketting aan de onderkant 1 a 2 cm Op en Neer kunt bewegen.
Dit lijkt weinig, maar omdat dit het punt is waar de ketting op zijn strakst komt te staan is dat precies genoeg. Een ketting met teveel speling gaat slaan, en daardoor slijt ie veel sneller, en schakelt je bak door die onvoorziene input aan rukken en trekken, heel erg harkerig.
Weer vastmaken
Draai nu terwijl je tegen het achterwiel duwt, eerst de achteras weer vast, en controleer dan nogmaals of de ketting speling nog klopt.
Draai nu de contra moertjes op de kettingstelboutjes weer vast, handvast is genoeg.
Nu mag je nog even een 12 jarig buurjongetje (of meisje) vragen om op de sleutel waar je de achteras mee vast zet, te gaan staan... die mag vast met ongeveer 100 Nm en dat is heel veel.
Mag ik het visje gewoon met een hamer vastklinken?
In het kort: nee!
Dat visjes-schakeltje heeft namelijk inkepingen waar dat visje invalt, kortom de pennetje zijn daar een stuk dunner.
Door daar op te gaan rammen verdicht je het metaal daar opeens heel plaatselijk waardoor het harder, en dus een beetje brosser wordt.
Kortom eerder kans op breuk, en als je weet dat een gewoon pennetje met volle diameter zonder extra verdikking van het materiaal al kan breken als je pech hebt, snap je wel dat dit niet de weg van de wijze is.
Hoe dan?
Ik heb mijn methodiek trouwens zo'n 9 jaar geleden afgekeken bij een dealer, toen ik naar de dealer terug ging voor het laten vervangen van de ketting. Eerst wou ik het toen ook zelf doen, en dacht handig te zijn door de ketting eerst te verbinden en daarna op te leggen. Dat gaat dus echt niet handig!
Klinkschakel
Die dealer gebruikte een klinkschakel, en dat is dus een andere schakel. Als het goed is zit bij een kwaliteits ketting ook altijd een klinkschakel, en soms een visjes schakel.
Bij beide is het nogal essentieel om te weten hoe je die aan moet brengen, dat vereist een beetje kennis van zaken, die niet zichtbaar is, maar een stukje ervaring.
Daarom zitten er bij kwaliteits kettingen ook twee raar gevormde "paperclips". Wellicht heb je die ooit wel eens gezien, zo'n mislukt McDonalds M van ijzerdraad, en dan twee stuks?
Je plaatst eerst de twee o-ringetjes op de schakel, ieder op zijn eigen pootje.
Prop de gaatjes van de twee eindschakels vol lithiumvet, en smeer wat aan de pootjes van de sluitschakel.
Dan steek je die pootjes van de sluitschakel door de ketting, dan plaats je de twee andere O-ringetjes, en
dan plaats je het sluitschalmpje (plaatje met gaatjes).
En tenslotte leg je die twee "paperclipse M-men" op de O- ringetjes.
Waarom zo?
Enig idee waarom dat nodig is?
Denk maar eens na waarom je het visje niet over de pootjes kreeg...
Het sluitschalmpje moet eerst goed op de pootjes gedrukt worden: om het vermogen goed te kunnen dragen moet die sluitschalm keistrak op de pootjes zitten, anders zou dat plaatje kunnen gaan werken, en dan buigen de pootjes een micrometer uiteen, en dan drukken de tweeketting einden met al hun kracht naar buiten, en spat dat schalmpje er vroeger of later af.
Dus je moet dat schalmpje eerst op die pootjes persen met een waterpomptang en een busje dat over het pennetje heenvalt (of een moertje met een groot genoeg gat voor het pennetje) en dat persen mag natuurlijk ook niet te ver anders kan de schakel niet meer bewegen en loopt de boel weer stuk).
Daar zorgen dus die M'metjes voor, dat je precies de vrije ruimte overhoudt die nodig is vooer een goed functionerende ketting.
Je zet de ene kant van de bek van de waterpomp (of handschroef als je die hebt) op de achterkant van het pennetje, en de andere kant van de bek op een busje over de voorkant van het pennetje (dat door het sluitschalmpje geperst gaat worden) en dan knijp je tot er geen ruimte meer zit tussen de schalmpjes en de ijzerdraadjes
OPLETTEN druk niet verder door want dan pers je de binnen schalmpjes over de loopbussen, en krijg je alsnog een strak punt in je ketting !!!
Nu druk je het visje er zo met je duimnagel op als die een beetje body heeft, en anders voorzichtig met de waterpomp, er zorg voor dragend dat de kop van het visje in de stroomrichting van de ketting wijst.
Voor de klinkschakel geld hetzelfde, *eerst* de sluitschalm goed over de pennetjes persen, anders is die schakel zo'n 40% slappere als alle andere schakels, en je weet de ketting breekt op de zwakste schakel.
Vraag maar eens in je omgeving hoeveel mensen er al eens een visje kwijt zijn geraakt... (bijna allemaal te wijten aan onzorgvuldige (gehaaste) montage !)
Hoe zie ik of mijn ketting vervangen moet worden?
Je kunt zien of je ketting versleten is door de ketting in het midden (tussen het voor- en achtertandwiel) omhoog te druken, en bij het achtertandwiel naar achteren te trekken.
Als je de ketting verder dan 0.5 cm. naar achteren kunt trekken dan is de ketting versleten.
En nee, het maakt niet uit hoe je de ketting stelt. Als de ketting echt versleten is zal deze onder elke spanning deze 0.5 cm speling hebben.
Hoe kan ik zien of mijn tandwiel versleten is?
Punten
Een goed (nieuw) tandwiel heeft symetrische tanden met een platte bovenkant.
Naarmate het tandwiel langer gebruikt wordt begint het aan één kant te slijten. Op een gegeven moment zijn de tanden dusdanig versleten dat zij de vorm hebben van, al dan niet gebogen, punten.
Het tandwiel dient dan vervangen te worden.
Voortandwiel eerder
Aangezien het voortandwiel kleiner is dan het achtertandwiel, en dus meer omwentelingen maakt, zal het sneller slijten. Ikzelf verslijt ongeveer 2 voortandwielen op 1 achtertandwiel.
Hoe smeer je je ketting zonder middenbok?
Mogelijkheid 1: verplaatsen
Dat kan natuurlijk: iedere keer je fiets verplaatsen en dan weer een stukje sprayen.
Een blok hout gebruiken
Je kunt ook blok hout of zoiets gebruiken. Je trekt de motor dan iets over z'n jiffy heen, en plaatst dat blok hout onder het voetsteuntje aan de rechtekant.
Het achterwiel wordt dan opgetild, zodat hij op zijn voorwiel en jiffy steunt.
Net zoiets, maar zonder blok hout:
Je start de motor en gaat er effe lekker voor zitten.
Je trekt met je linkerhand de koppeling in terwijl, je op je hurken naast de motor zit, trekt de motor over zijn jiffy heen.
Tik dan de motor in z'n een met je rechterhand, en laat de koppeling NIET los.
Door de olie in de versnellingsbak gaat het achterwiel ook in z'n vrij al rustig aan draaien.
Pak dan de spuitbus met je rechterhand, en richt het slangetje op het punt waar het achtertandwiel zijn tandjes in het kettinkje haakt, zodat de tanden het vet goed tussen de schalmpjes en de rolletjes duwt.
Spuit dus nooit achter tegen de buitenkant, maar zet juist de binnenkant in het vet.
Te gevraalijk?
Dit is volgens sommigen heel erg gevaarlijk, want je tandwiel is in hun ogen een zaagblad, dus wees voorzichtig als je niet zo handig bent, en kies dan voor de volgende optie.
Fool proof methode
Trek of duw hem scheef en zet een stevig blokkie onder de rechter voetsteun.
Als je luxe wilt doen zijn er ook speciale kettingsmeer pootjes voor onder de rechterpoot van de achterbrug: de liftstick.
De liftstick, die kan ook makkelijk in de gang naast het bussie BelRay.
Oeps, geen kettingvet
Heb je geen kettingvet bij de hand is een bus wit vet (lithiumvet) en een goeie harde kwast ook goed te gebruiken op de nog warme ketting na het rijden.
Wanneer ketting smeren?
Ketting vetten terwijl je nog moet gaan rijden heeft eigenlijk weinig zin, en is voornamelijk milieuvervuilend.
Datzelfde geldt voor de scottoiler: die slingert zijn oil grotendeels van het voortandwiel af.
Zo krijg je zo'n "engelse" motor, die zijn plek markeert met een olievlek als ware jij een tenalady klantje...
Bij thuiskomst dus
Als je thuiskomt smeren heeft nog een essentieel voordeel: je kunt dan gelijk even kijken of er niks losgetrild is, een inspectie die maar al te vaak vergeten wordt...
Commentaar, FAQ, op een aparte pagina